بخش دوم

سید حامد قنادپور مدیرعامل شرکت ارتباطات فردا همچون بسیاری دیگر از مدیران ارشد بانکی کشور اصلاح نظام کارمزد را یکی از بایدهای بزرگ نظام بانکی قلمداد می‌‌کند.
وی همچنین تاکید ویژه‌‌ای بر اهمیت دیتا در نظام بانکی و لزوم توجه فعالان و مدیران بانکی به این حوزه دارد. قنادپور اهمیت دیتا در نظام بانکی کشور را هم‌تراز اهمیت نفت به لحاظ اقتصادی دانسته و معتقد است که دیتا حتی می‌‌تواند جایگزین نفت در اقتصاد جهان شود.
برای آگاهی از مشکلاتی که نظام کارمزد فعلی برای بانک‌ها ایجاد کرده است و نیز با هدف آشنایی از نقطه نظرات این مدیر ارشد بانکی در خصوص جایگاه داده در نظام بانکی امروز کشور و جهان به سراغ او رفتیم و مصاحبه‌‌ای مفصل انجام دادیم که بخش اول آن در چند شماره قبل منتشر شد. در ادامه قسمت پایانی این گفت‌وگو را می‌خوانید.
 

• به نظر شما در حال حاضر اولویت‌های معاونت فناوری اطلاعات بانک مرکزی باید چه موضوعاتی باشد؟
شاید نظر من کمی ایده‌آلیستی باشد و حل آن کمی سخت به نظر برسد، اما به هر حال اصلاح نظام پرداخت کارمزد یک اولویت بسیار جدی است. خیلی از مسایل و مشکلات ما با حل این موضوع می‌تواند تمام شود. صرفا‌PSP‌ها مد نظر من نیست. موضوع مجوزها در بانک‌ها هم باید حل شود. حوزه اقتصادی و تخصصی شدن بانک‌ها باید مد نظر قرار بگیرد و بانک‌های دیجیتالی و نئوبانک‌ها باید اجازه فعالیت داشته باشند. یکی از انقلاب‌هایی که در نظام بانکداری ایران می‌تواند اتفاق بیفتد، تمرکز بر بانکداری داده‌محور است. این موضوع بسیاری از مسایل بانکداری را حل می‌کند. اگر بانک‌ها بتوانند مبتنی بر داده کار کنند، نگاه جامعه و قشر متوسط را نسبت به بانک و مفهوم بانکداری بهبود خواهند بخشید.

 
• یعنی موافق هستید که در عین حال بانک‌ها به سمت دیجیتالی شدن، می‌روند. مسیر برای ورود بانک‌های دیجیتالی جدید هم باز شود؟
بانک‌های دیجیتالی جدید تعبیر دقیقی نیست زیرا بانک‌های فعلی عملا از کانال‌های دیجیتالی استفاده می‌کنند و به سمت دیجیتالی شدن، نمی‌روند. به عنوان مثال ما هفته‌ای یک بار از چیزی رونمایی می‌کنیم که هیچ کدامش بانکداری دیجیتال نیست. بانکداری دیجیتال از نظر من، بانکداری داده‌محور است؛ بانکی که بر مبنای داده کار کند و این چیزی است که در دنیا دارد اتفاق می‌افتد.

 
• یعنی عملا نفت به عنوان طلای سیاه فراموش می‌شود و دیتا جای نفت را می‌گیرد.
این همان اتفاق مهمی است که در این حوزه باید رخ بدهد. در حال حاضر تمرکز اصلی در همه رویدادها، صحبت‌ها و رونمایی‌ها که بسیار خسته‌کننده و قدیمی هم شده، بر مبنای دیجیتالی کردن کانال‌هاست.

 
• البته این کار سختی است. به هر حال استفاده از دیتا نیازمند دسترسی به دیتای ارگان‌های دیگر هم هست. وقتی ما به دنبال تسهیلات هستیم‌ باید بتوانیم ثبت احوال، ثبت اسناد و غیره را هم کال کنیم.
Open API‌ها در این خصوص کمک می‌کنند. در حال حاضر ما در این حوزه شروع خوبی داشتیم.

 
• این موارد را از نظام بانکی می‌گیرید؟
از نهادهایی که در حوزه ارتباطات فعال هستند. به صورت دیجیتال می‌گیریم و تحلیل می‌کنیم. در موضوع اعتبار مصرف‌کننده با اعتبار کمی می‌‌توان آن را شروع کرد و پس از مدتی که این روند شکل گرفت، بر اساس رفتار مصرف‌کننده اعتبارش را افزایش می‌دهیم. از طرف دیگر ما محصول فانوس را هم داریم که به مدیریت داده‌های شخصی کمک می‌کند. این اتفاق نیز با اجازه‌فرد رخ می‌دهد و شخص بعدا می‌تواند برای اعتبارسنجی خودش از آن استفاده کند.

 
• پس فانوس یک سرویس مالی است که مردم می‌توانند مدیریت مالی و روزانه خودشان را در آن انجام دهند. آنها به شما تاییدیه دادند و شما از دیتای آنها استفاده می‌کنید.
از دیتا استفاده نمی‌کنیم و پیشنهادها را به خود‌ فرد می‌دهیم که بتواند سرمایه‌گذاری کند. این ابزارها در کلان کمک می‌کند که بتوانیم رفتار مصرف‌کننده را تحلیل کنیم. به هر حال رفتار بانکی ‌فرد در هر بانک می‌تواند موید همین مساله باشد. مثلا فردی هر ماه حقوق ثابت می‌گیرد و همیشه پول کمی در حسابش وجود دارد. همین می‌تواند از طریق پلتفرم‌ها جمع بشود و در اختیار نهادهایی که ‌فرد به آنها اجازه داده، قرار بگیرد. آن‌ نهادها می‌توانند اعتبار‌ فرد را مشخص کنند و به او بدهند. این تعیین اعتبار جنسش چک و سفته نیست، بلکه دیتاست.

 

• غیر از این موضوع اولویت بانک مرکزی چه می‌تواند باشد؟
اولویت بانک مرکزی یکی موضوع اصلاح نظام پرداخت بود و دیگری بحث در کلان مجوزها، مورد دیگر بحث بانکداری داده‌محور بود. از طرف دیگر باید رگولاتوری کند.

 
• در وضعیت فعلی که میزان تراکنش آنلاین به شبکه بانکی فشار می‌آورد، نمی‌شد که همزمان با رمز دوم پویا کیف پول هم کلید می‌خورد که بتوانیم در هر جایی از آن استفاده کنیم؟
این برای توسعه کیف پول اتفاق خوبی بود. به هر حال باید از نقطه‌ای شروع کرد. واقعا کیف پول یک راهکار بسیار خوب برای اصلاح بخشی از نظام پرداخت است.

 
• آن هم در مدل کسب و کارش می‌تواند کارمزدهای خودش را داشته باشد.
بله حتما. کارمزد را باید صاحبان کسب و کار تعیین کنند و رگولاتور کاری نوشته شود، مگر از جنبه دامپ نکردن. به نظرم رگولاتور هم باید حداقل‌ کارمزدها را بگذارد، اما اگر کسی بیشتر می‌تواند کارمزد بگیرد، اشکالی ندارد.

 
• در نظام صنفی رایانه‌ای، کمیسیون بانکداری دیجیتال راه‌اندازی شد، انتخابات برگزار شد و شما به عنوان رییس کمیسیون انتخاب شدید. همان‌طور که در صحبت‌هایتان اشاره کردید‌؛ متاسفانه تنها جایی که تصمیم جمعی میسر نشد، همین نظام پرداخت بود. این به دلیل رقابت، چشم و هم‌چشمی یا همان آمار بر اساس تعداد تراکنش بوده. فکر می‌کنید در کمیسیون بانکداری دیجیتالی این اتفاق خواهد افتاد که تصمیم جمعی گرفته شود و همه هزینه آن را هم پرداخت کنند؟
امیدوارم. البته ما متاسفانه در این حوزه خیلی کار صنفی نکردیم و چوب آن را هم خورده‌ایم. یک مزیت بزرگی که در کمیسیون بانکداری دیجیتال در حال حاضر وجود دارد، حضور عمده بازیگرهاست، یعنی بازیگران اصلی حضور دارند.

 
• بازیگران اصلی دقیقا چه کسانی هستند؟
در حال حاضر 28 عضو دارد که در میان آنها پنج یا شش PSP بزرگ هستند. تقریبا همه‌ بازیگران بزرگ حضور دارند. شرکت‌های سخت‌افزاری و شرکت‌های سرویس‌دهنده هستند، هلدینگ‌های وابسته به بانک‌ها و شرکت‌های تولید‌کننده Core و سوییچ حضور دارند؛ مثلا پنج PSP‌ از نیمه‌ بالای جدول هستند و در سطح مدیرعامل حاضر می‌شوند.

 
• تا اینجا چه کار کردید؟
اولین کاری که انجام دادیم و بسیار هم مهم بود، کار روی طرح قانون جامع بانکداری بود. نسخه اول آن در حوزه فناوری بسیار نامطلوب بود یعنی در حد 40 سال پیش نوشته شده بود اما در نسخ جدید فضا بهتر شده است. ما مذاکرات و تعاملاتی با مجلس داشتیم. بانک مرکزی و بانک‌ها هم در این زمینه تلاش‌هایی می‌کنند؛ همه دست به دست هم دادند تا نسخه‌های جدید وضعیت بهتری داشته باشد.

 
• می‌توانید مشخصا توضیح دهید؟
مثلا یک شورای‌عالی در نظر گرفته شده است که 11 نفر الان در آنجا عضو بودند که هشت نفرشان خبره بودند، خبره هر حوزه‌ای جز فناوری که این تصمیمات کلان بانک مرکزی و شبکه بانکی را رهبری می‌کنند.

 
• این شورا قرار است جایگزین شورای پول و اعتبار شود؟
بله، جایگزین شورای پول و اعتبار می‌شود که البته اگر اعضای این شورا آشنا به فناوری نباشند مشکلات جدی در این زمینه به وجود می‌آید. یکی از نقدهای من این است که دوستان با تصمیم اقتصادی که از نظر اقتصادی احتمالا درست است، جلوی تراکنش‌های بالای 100 میلیون تومان را می‌گیرند. در حالی که نگاه آنها در این موضوع مبتنی بر فناوری نبوده است، این یعنی یک برگشت به عقب سنگین در حوزه فناوری. پس باید تصمیم‌ها علاوه بر اقتصادی، شامل فناوری هم بشود تا جامع و کامل باشد. پیشنهاد ما این بود که وقتی در شورای‌عالی دو متخصص حوزه پولی، یک متخصص بانکی و حتی حسابداری حضور دارند، لازم است یک متخصص فناوری اطلاعات هم در این جمع 11 نفره وجود داشته باشد که روی تصمیمات موثر در زمینه فناوری تاثیرگذار باشد.

 
• پس این بخشی از کار کمیسیون بانکداری دیجیتال است.
بله. تمرکز اول ما روی این مورد بوده است. کارگروه‌های کمیسیون ما در حال کار روی مسایل متعددی هستند، مثلا کارگروه اصلاح نظام پرداخت که متشکل از پنج، شش مدیرعامل‌ PSP‌هاست و بحث‌ها را پیش می‌برند. کارگروه دیگر ما در بحث‌های محتوایی و مفهومی بانکداری دیجیتالی فعال است و مباحثی مثل تعیین رویکردها، روندها و تعاریف بانکداری دیجیتال در آن مطرح می‌شود. در این زمینه آقای حمیدرضا مختاریان مدیرعامل سداد، مسوولیت این کارگروه را به عهده دارند و کمیسیون در حوزه‌های مختلفی همچون بحث احراز هویت در حال فعالیت است و پیشنهاداتی را هم در مورد رمز پویا به مجموعه بانک مرکزی ارایه داده. به واسطه جمعی که آنجا شکل گرفته، می‌تواند بازوی مشورتی خوبی برای نهادهای تصمیم‌گیر باشد.

 
• این کمیسیون فقط نقش مشورتی و پیشنهاد دهنده دارد؟
کار صنفی هم انجام می‌دهد. به هر حال وقتی نامه‌ای به مجلس ارسال می‌شود و مورد استقبال قرار می‌گیرد، این می‌تواند به اصلاح امور کمک کند. قاعدتا بازدهی اجرایی ندارد ولی سعی‌مان بر این است که حضور هر چه بیشتر و قوی‌تری داشته باشیم. البته حداقل در حوزه‌هایی که ما در آنها مشغول فعالیت هستیم، نهادهای حاکمیتی مرتبط واقعا شنوا هستند و استقبال می‌کنند. آقای محرمیان هم در یک جلسه کمیسیون حضور یافتند.

 
• در حال حاضر موضوعات کاری ارتباط فردا چیست؟ خودتان مشغول چه کاری هستید و لایه‌های درآمدی شما کجاست؟ در سرویس‌هایتان علاوه بر بانک آینده، بانک‌های دیگری هم تحت پوشش شما هستند؟ در حوزه دستگاه‌های POS وارد شده‌اید و آیا دستگاه‌های ATM هم در سبد محصولات شما وجود دارد؟
ما عملا در 9 حوزه فعالیت داریم. یکی از موضوعات خیلی جدی برای ما بحث فین‌تک است. در حوزه بانکداری دیجیتال هم کار می‌کنیم. در حوزه ولث‌تک یا مدیریت ثروت هم مشغول فعالیت هستیم. موضوعات سنتی بانک و پرداخت‌ مثل ماشین‌های بانکی، پایانه‌های فروش و کارت‌های بانکی را هم پوشش می‌دهیم. در حوزه فناوری بیمه، اینشورتک، رگ‌تک و حوزه پرداخت‌یاری هم ورود کردیم. دو بازوی نوآوری باز داریم. دو پلتفرمی که به ما کمک می‌کنند، در این ۹ حوزه بتوانیم فعالیت قوی‌تری داشته باشیم‌؛ یکی فینوا و دیگری فینوتک. این‌ها بازوی بانکداری باز ما بوده و تقویت‌کننده این حوزه‌ها هستند.
 

• فینوا از رویکرد شتاب‌دهنده استارت‌آپی خارج شده؟
خیر، کماکان در این حوزه نیز فعال است. فینوا علاوه بر اینکه فضای کار اشتراکی دارد، شتاب‌دهنده هم هست. فضای کار اشتراکی ما با کمک دانشگاه امیرکبیر در ۷۰۰ مترمربع و در دانشگاه مستقر شده است. اخیرا فین‌تک ‌لب را هم در داخل دانشکده مهندسی کامپیوتر امیرکبیر افتتاح کردیم و کارهای خوبی در این زمینه اتفاق می‌افتد. فینوا به نوعی بازوی ارتباط ما با استارت‌آپ‌هاست و تا به حال حدود 18 تیم را شتاب‌دهی کرده است. روی ۱۰ تیم سرمایه‌گذاری کرده‌ و حدود ۱۳۰۰ متر فضای اشتراکی دارد که در دانشگاه امیرکبیر، در مشهد با همکاری شهرداری مشهد و در سنندج با کمک استانداری و واحد فناوری مستقر شده‌ است. شتاب‌دهنده ما هم با همکاری دانشگاه علامه در چهارراه جهان کودک مستقر است.

 
• این 18تیمی که شتاب‌دهی کرده‌اید، از نظر بازگشت سرمایه عایدی هم داشته‌اند؟
بله، همین امروز، سرمایه‌گذاران کلانی هستند که حاضرند وارد شوند و با عددهای خوبی روی این تیم‌ها سرمایه‌گذاری کنند، مثلا وندار و مه‌کارت نمونه‌هایی خیلی خوبی به‌شمار می‌روند. در حوزه فینوتک هم که قبلا درباره آن صحبت شده است؛ اولین پلتفرم نوآوری باز در ایران بود که ‌API Openهای مختلفی دارد‌؛ بالای ۱۲۰ API دارد و با بانک‌های مختلفی کار می‌کند.

 
• دلیل عدم تمایل سایر بانک‌ها چیست؟ البته بعضی از این بانک‌ها فرابوم را تشکیل دادند و به صورت انحصاری با آن کار می‌کنند.
به هر حال بازار هم در این اوضاع باید به تعادل برسد. در حال حاضر اوضاع در حوزه بانکداری باز خیلی بهتر شده است. پیش از این همه سعی می‌کردند، هر چیزی را برای خودشان بسازند. اما در حال حاضر پلتفرم‌ها را می‌پذیرند و به آن ورود پیدا می‌کنند. در این زمینه همان‌طور که قبلا اشاره کردم، هر کس باید وظیفه خودش را انجام دهد. بانک باید بانکداری کند و کسب و کار هم مشغول فعالیت‌های خودش باشد. اما متاسفانه خیلی‌ها که کسب و کاری دارند، می‌خواهند بانک بزنند. بانک‌ها می‌خواهند در استارت‌آپی که مرتبط به زنجیره ارزش‌شان نیست، سرمایه‌گذاری کنند، بعضی بانک‌ها هم به دنبال این هستند که پلتفرم Open API خودشان را داشته باشند که من متوجه این ترکیب نمی‌شوم. این شبیه واژه عجیبی است که بعضی‌ها می‌گویند «پلتفرم من» اگر پلتفرم است که همه هستند و این واژه دیگر معنی ندارد. به هر حال بسیاری از بانک‌ها هم هستند که از دو پلتفرم فینوتک و فرابوم استفاده می‌کنند. ما در فینوتک تمرکزمان روی کسب و کارهاست. تمرکز فرابوم هم سمت بانک‌ها بوده است. نکته مثبت این است که در فینوتک، بیش از 200 کسب و کار فعال هستند و ما از آنها کارمزد دریافت می‌کنیم.

 
•  نظرتان درباره کاری که شاپرک با هاب فناوران می‌کند، چیست؟
طبیعتا اگر بخواهد در اجرا ورود پیدا کند، من آن را نمی‌پسندم اما درباره سامانه نظارتی اوضاع فرق می‌کند. البته من واقعا نمی‌دانم هاب فناوران چیست.

*گویا استفاده از سرویس کارت به کارت به روشی که ما از آن استفاده می‌کنیم در دنیا رایج نیست، نظر شما در این خصوص چیست؟

اصلا کارت یک ابزار برای خریدهای کوچک و دم‌دستی است. هر چند خود ما در مجموعه ارتباط فردا از تراکنش‌های کارت به کارت منافع داریم. اما ترجیح‌مان این است که کار درست اتفاق بیفتد و این یعنی رفتن به سمت حساب.

 

• در حال حاضر کیک کارت به کارت سهمش بزرگ شده و مثلا آنهایی که پرچمدار هستند، می‌توانند در این باره سهم‌خواهی کنند یا همکاری‌شان را قطع کنند.
این هم یکی از جاهایی بود که قایق‌مان را سوراخ کردیم.

 
• عملا آنهایی که سهم خوبی داشتند یا سهم پایینی این کار را کردند.
این یکی از آن جاهایی بود که اهداف غیر کسب و کاری عاملی شد که این اتفاق بیفتد.

 
• دقیقا چه چیزی؟
بگذریم.

 
• این بخش جذابی است لطفا وارد جزییات شوید.
اهداف کسب و کاری یا بحثی که درباره‌PSP‌ها مطرح شد، بخشی است که شامل همان آمار می‌شود، آماری که به مدیران یا سهامداران‌شان می‌دهند.

 
• شنیدم شاپرک به دنبال این است که سهم ۳۰۰ تومانی پذیرنده را از بانک بردارد و به شرکت‌های پرداخت‌یار یا‌PSP‌ها بدهد. اینکه این سهم بزرگ یکباره از جیب‌ بانک‌ها خارج شود، می‌تواند دردساز شود.
نمی‌دانم بخواهد این کار را بکند یا نه چون اگر بخواهد این کار را انجام دهد، بالاخره بانک‌ها باید صدایشان در بیاید.

 
• چون این عدد تکلیفش معلوم نیست. یادتان باشد در حوزه USSD، مشکل همین بود که اپراتور سهم زیادی می‌خواست ولی اصل بقای سرویس برایش مهم‌تر بود، اگر روش تقسیم سهم کارمزدی درست باشد بعید می‌دانم که بانک با آن مخالف کند، به هر حال یک تصمیم اشتباه می‌تواند باعث شود که مردم از این سرویس خوب محروم شوند. اینجا شاید کار صنفی در کمیسیون جواب بدهد.
به هر حال اگر مستندش بیاید، حتما این را بررسی می‌کنیم.

 
• برگردیم سراغ فانوس و ادامه فعالیت‌های ارتباط فردا. اپلیکیشن فانوس کاملا رایگان است؟
اپلیکیشن رایگان است ولی برای بعضی از سرویس‌هایش پول می‌گیرد. سرویس‌های پایه رایگان است‌؛ مدیریت دارایی‌ها، دخل و خرج و بودجه رایگان است. اما در جاهایی که اطلاعات اضافه ارایه می‌کند و کارهایی در حوزه بازار سرمایه می‌کند، بابت آنها کارمزد می‌گیرد. در حوزه فناوری ثروت یا ولث‌تک کارهای جذابی کردیم. سامانه فانوس و‌API‌هایی که از بازار سرمایه با همکاری شرکت نوآوران امین ارایه می‌کنیم. نوآوران امین هم یکی از شرکت‌های گروه ارتباط فردا است و آ‌نجا‌Open APIها را در بستر فینوتک ارایه می‌کنیم و کارهای متعددی انجام می‌پذیرد. در حوزه رگ‌تک هم فعالیت داشتیم و دو سه استارت‌آپ در این حوزه داریم. واحد تحلیل داده و مدیریت داده در ارتباط فردا به شکل خیلی جدی در این حوزه کار می‌کنند. در حوزه اینشورتک فعالیت‌هایی را شروع کردیم. سرویس‌های متمرکزی را به بیمه‌ها ارایه می‌کنیم. پورتفوی خوبی از تراکنش‌های الکترونیکی بیمه‌ها داریم. چیزی که مهم شمرده می‌شود، این است که در مجموعه ارتباط فردا رویکرد بر مبنای نوآوری باز گذاشته شده است و از طریق شراکت، سرمایه‌گذاری تخصصی و توسعه کسب و کار، در حال گسترش کار هستیم و در این فضا توانستیم رشد خوبی داشته باشیم. در عین حال به دنبال این هستیم که چابکی خودمان را حفظ کنیم. مجتمع نوآوری کمان را هم داریم. به نوعی استارت‌آپ استودیو ماست. مجموعه استارت‌آپ‌هایی که عملا از فاز شتاب‌دهی بیرون آمدند و در فضای شتاب‌دهنده ما نمی‌توانند باشند، آنجا هستند‌؛ مثل فینوتک. ما سعی کردیم با فضا و سبک کاری و فرهنگ سازمانی متفاوتی کار کنیم. سرمایه اصلی ما کسانی هستند که در ارتباط فردا با آ‌نها همکاری می‌کنیم. افرادی که در حوزه خودشان بهترین هستند. همه این فعالیت‌ها با یک تیم چابک و کوچک پیش می‌رود.